update artikel analoog/digitaal

content/essays/over-analoog-en-digitaal.md

@@ -22,7 +22,7 @@ Voorbeeld: [retrofreak](https://www.cybergadget.co.jp/retrofreak/en.html), Retro
     <em>Analogue Super NT[^2] met 8bitdo bluetooth ontvangers</em>
 </center>
 
-Allereerst even dit: waarom zou je een nieuwe, _oude_ in feite, console kopen, als je al een originele Super Nintendo bezit? Misschien omdat je van de voordelen van optie 2 en 3 wenst te genieten. Maar waarschijnlijk omwille van HDMI 720p of 1080p capaciteiten die een console van 1990 niet heeft, tenzij je een oude CRT speciaal voor zo'n soort consoles bewaart. 
+Allereerst even dit: waarom zou je een nieuwe, _oude_ in feite, console kopen, als je al een originele Super Nintendo bezit? Misschien omdat je van de voordelen van optie 2 en 3 wenst te genieten. Maar waarschijnlijk omwille van HDMI 720p of 1080p capaciteiten die een console van 1990 niet heeft, tenzij je een oude CRT speciaal voor zo'n soort consoles bewaart. Een ander overtuigend argument is de _"region lock"_ van oude consoles: je kan geen Amerikaanse of Japanse _cartridges_ op een Europese console spelen of omgekeerd.
 
 Ik kocht dus een officiële Nintendo console uit categorie 2. Er zijn echter tal van hobbyisten die met RetroArch en RetroPi zelf die dingen in elkaar knutselen, maar daar heb ik geen geduld meer voor. Prutsen met config files, instellingen in commandline en dingen op elkaar afstemmen doe ik al genoeg voor mijn werk. De _shell_ (de plastieken behuizing) van de SNES Mini Classic is mooi en verraadt niet dat er 4 ARM7 cores de console aandrijven.
 
@@ -43,7 +43,12 @@ En optie 1, of verder spelen met de oude SNES? Wij waren vroeger eigenlijk MegaD
 
 Hetzelfde geldt voor een e-reader. Ik heb nooit begrepen waarom mensen de interesse verliezen in het vasthebben en doorbladeren van een goed, fysiek in de hand liggend boek. Mijn vader zult een hoop digitale strips mee maar leest ze nauwelijks (herkenbaar probleem). Kleine appartementbezitters zullen er zeker hun voordeel uit halen. Maar dat is even naast de kwestie: als ik een e-reader bezit waar 20 of meer boeken in staan, wat moet ik dan lezen? Nog meer keuze. Welk boek? Hoe snel ben ik het boek effectief _beu_? 
 
-Hetzelfde geldt voor muziek, voordat streaming software als Spotify de kroon stak. MP3's downloaden was schering en inslag. Op den duur zit je met gigabytes aan bestanden die uit je iPod barsten waarvan je misschien 10 tot 20% vaak herbeluistert. 20 jaar geleden kocht ik CD's die ik weken aan een stuk opnieuw durfde af te spelen, totdat mijn zussen en ouders er gek van werden. Tegenwoordig verzuip ik in de mogelijkheden en voorstellen die Spotify aanreikt. Wat is het gevolg? Mijn jaarlijkse top lijst bevat heel weinig nummers: ik speel telkens opnieuw dezelfde gekende dingen af. 
+Hetzelfde geldt voor muziek, voordat streaming software als Spotify de kroon stak. MP3's downloaden was schering en inslag. Op den duur zit je met gigabytes aan (illegale) bestanden die uit je iPod barsten waarvan je misschien 10 tot 20% vaak herbeluistert. 20 jaar geleden kocht ik CD's die ik weken aan een stuk opnieuw durfde af te spelen, totdat mijn zussen en ouders er gek van werden. Tegenwoordig verzuip ik in de mogelijkheden en voorstellen die Spotify aanreikt. Wat is het gevolg? Mijn jaarlijkse top lijst bevat heel weinig nummers: ik speel telkens opnieuw dezelfde gekende dingen af. 
+
+<center>
+    ![WII Channel](/img/wiichannel.jpg)<br/>
+    <em>Retro Wii kanalen, al dan niet modded[^2]</em>
+</center>
 
 Volgens mij spelen hier verschillende factoren mee:
 
@@ -52,17 +57,21 @@ Volgens mij spelen hier verschillende factoren mee:
 3. De verandering en mentale staat
 4. De financiële investering
 
-Dat laatste is zeker niet onbelangrijk. Als ik zo graag mijn geliefde Turtles IV: Turtles in Time op SNES wens te kopen, zal ik er minstens 45 EUR voor moeten neertellen om een fysieke PAL kopie van de _cartridge_ in handen te krijgen - hetzij via eBay, hetzij via een beurs. Diezelfde ROM is "gratis" verkrijgbaar op bepaalde plaatsen van het Internet. Ik ben een extreme tegenstander van piraterij, gegeven dat de _ontwikkelaars en uitgevers er nog zijn_ om ze financiëel te steunen. Waar gaat die 45 EUR nu naar toe? Naar de smerige standhouder die zijn prijzen artificieel hoog houdt omdat hij goed genoeg weet dat Turtles IV een gewild spel is dat zeer moeilijk te verkrijgen is. Natuurlijk moet er iets tegenover ruilen staan, al dan niet in de vorm van geld. Ik praat alleen in dit geval mijn illegale downloads zeer gemakkelijk goed. 
+Dat laatste is zeker niet onbelangrijk. Als ik zo graag mijn geliefde Turtles IV: Turtles in Time op SNES wens te kopen, zal ik er minstens 45 EUR voor moeten neertellen om een fysieke PAL kopie van de _cartridge_ in handen te krijgen - hetzij via eBay, hetzij via een beurs. Diezelfde ROM is "gratis" verkrijgbaar op bepaalde plaatsen van het Internet. Ik ben echter een extreme tegenstander van piraterij, gegeven dat de _ontwikkelaars en uitgevers er nog zijn_ om ze financiëel te steunen[^4]. Waar gaat die 45 EUR nu naar toe? Naar de smerige standhouder die zijn prijzen artificieel hoog houdt omdat hij goed genoeg weet dat Turtles IV een gewild spel is dat zeer moeilijk te verkrijgen is. Natuurlijk moet er iets tegenover ruilen staan, al dan niet in de vorm van geld. Ik praat alleen in dit geval illegale downloads zeer gemakkelijk goed. 
+
+Dan vergeet ik nog even de enorme hoeveelheid aan namaak op de markt. Een leek ziet amper het verschil: blauwdrukken van casettes worden zo goed als 1 op 1 nagegoten. Het is precies een sport geworden om dit aan de retro enthousiasteling verpatst te krijgen zonder hij of zij er erg in heeft. Vooral op gebied van Game Boy (Advance) _cartridges_ is het bedroevend gesteld. In sommige gevallen ben je bijna verplicht het open te schroeven om te kijken naar de EEPROM en batterij op het bord. Als je op eBay een Rolex horloge koopt voor $10 wéét je dat dit namaak is. In dat geval is de koper evenzeer aansprakelijk als de verkoper. Maar slimme verkopers bieden hun zaakjes aan in dezelfde prijscategorie. Aan een foto is bijna niet af te leiden of het om een namaak _cartridge_ gaat of niet. Aan "_How to spot fake GBA games in 10 steps_" artikels heb je niets als je vanwege de beperkte beschikbaarheid vanop afstand iets aankoopt. 
 
 <center>
-    ![WII Channel](/img/wiichannel.jpg)<br/>
-    <em>Retro Wii kanalen, al dan niet modded[^2]</em>
+    <img src="/img/fake-gba.jpg" class="bordered"/><br/>
+    <em>Welke GBA _cartridge_ is hier fake?[^2]</em>
 </center>
 
-Hoeveel keer koop je een ouder spel dat niet meer uitgegeven wordt opnieuw? Een keer via de 3DS store, een keer via de Wii store, een keer via een Steam collectie. Met de komst van de Nintendo Switch heb ik de intentie om mijn Wii te verkopen - maar de digitaal aangekochte spellen hangen daar aan vast. Kan ik dan het downloaden van een ROM bestand goedpraten? Ik heb dit immers al drie keer gekocht. Ik kan er ook niet aan doen dat Nintendo niet de optie aanbiedt om dit bestand uit mijn Wii te halen... De prijzen op de Wii waren nog gedelijk: 5 EUR voor NES, 8 EUR voor SNES en 10 EUR voor N64 spellen. Maar uiteindelijk worden ze natuurlijk ook geëmuleerd. En uiteindelijk is de Wii ook "gekraakt". 
+Hoeveel keer koop je een ouder spel dat niet meer uitgegeven wordt opnieuw? Een keer via de 3DS store, een keer via de Wii store, een keer via een Steam collectie. Met de komst van de Nintendo Switch heb ik de intentie om mijn Wii te verkopen - maar de digitaal aangekochte spellen hangen daar aan vast. Kan ik dan het downloaden van een ROM bestand goedpraten? Ik heb dit immers al drie keer gekocht. Ik kan er ook niet aan doen dat Nintendo niet de optie aanbiedt om dit bestand uit mijn Wii te halen... Stel dat het officiëel gekochte digitale spel in ROM formaat af te halen is van je console, is het dan legaal om dit op je SNES Mini te plaatsen? De prijzen op de Wii waren nog gedelijk: 5 EUR voor NES, 8 EUR voor SNES en 10 EUR voor N64 spellen. Maar uiteindelijk worden ze natuurlijk ook geëmuleerd. En uiteindelijk is de Wii ook "gekraakt". 
 
 Ik had met plezier véél meer geld uitgegeven aan retro spellen via het officiëel kanaal als Nintendo de moeite deed om frequenter deze spellen vrij te geven. Ook lang niet alles is beschikbaar. De 3DS shop bijvoorbeeld biedt niet de mogelijkheid om GBA games aan te kopen, terwijl bepaalde _limited editions_ met ingeladen versies van de _Wario Ware_ ROM komen. Als grote handheld gaming fan komt dit aan als een slag in het gezicht. Een loyale fan die duidelijk geen moeite heeft met heraankopen toch nog beroven van opties om nog iets extra te kopen. De afwezigheid van de mogelijkheid om op de nieuwe Nintendo Switch retro games te spelen heeft zo veel fans boos gemaakt. Maar waarom blijven wij dit opnieuw kopen, terwijl de hele Wii schijf vol zit, én ik toch nog op zoek ben naar échte _cartridges_?
 
+Het wordt dus een delicate ethische kwestie. 
+
 Stel dat een online aankoop, bijvoorbeeld vanuit de vroegere Wii Store om een SNES spel te kopen, evenveel zou kosten als de _cartridge_. Welke versie verkies jij dan? Volgens enquêtes, en volgens mezelf, gaat de voorkeur uit naar de fysieke versie. Dat komt omdat wij als mens graag iets in handen hebben, _waar voor ons geld_ willen. Vreemd, gezien het geld dat overhandigd wordt toch ook gewoon bestaat uit 1 en 0? Maar nu geldt het bovenstaande argument niet meer, dus de fincanciële investering als enkele factor beschikt over onvoldoende overtuigingskracht. 
 
 <center>
@@ -72,6 +81,13 @@ Stel dat een online aankoop, bijvoorbeeld vanuit de vroegere Wii Store om een SN
 
 En toch geeft het niet zo veel voldoening als de fysieke versie. De retrofreak console ziet er redelijk aantrekkelijk uit en kan énorm veel fysieke formaten aan. Dat zou betekenen dat ik mij niet meer moet inhouden als we nog eens naar een retro beurs gaan: _one ring to rule them all_. Jammer genoeg draait dat op Android en hangen er rechtzaken boven het hoofd van deze consoles - om nog maar te zwijgen van de Chinese kwaliteit. En zou ik dan de ROM op een SD kaart zetten[^1], of van mijn vrouw genoeg geld mogen uitgeven om _cartridges_ te stockeren? Ik heb geen _mancave_, en moet dan ook nog een glazen vitrinekastje kopen om te pronken met mijn dure casettes...
 
+Om mijn gemoedsrust te bedaren en om voor mezelf een duidelijke lijn te trekken in wat ik oké vind en wat niet, stel ik het volgende voor. Spellen die op legale wijze gekocht zijn - digitaal of analoog, daar doe je mee wat je wil. Dat kan betekenen dat spellen omgevormd worden in ROM formaat en op de SNES Mini terecht komen. Het moet echter zélf om te vormen zijn: anders zou ik bewust naar een illegale website moeten surfen om iets te downloaden waarvan ik wéét dat het niet legaal is. Een DOS spel gekocht via [Good Old Games](https://gog.com) kan ik met gerust hart op de Mini spelen. Een gekocht PS1 spel dat ik zelf rip ook, maar voor _cartridge_-gebaseerde consoles heb ik dan een probleem en moet ik terug vallen op console categorie 3 of extra optie 4[^1]. [Volgens Nintendo](https://www.nintendo.com/corp/legal.jsp#helping) zijn _"game copying devices"_ echter ook illegaal. Eigen ROMs rippen creëert echter een tweede kopie van het spel, wat weer in de grijze zone valt. 
+
+> Emulators are legal to download and use, however, sharing copyrighted ROMs online is illegal. There is no legal precedent for ripping and downloading ROMs for games you own, though an argument could be made for fair use. (16/03/2017, [src](https://www.howtogeek.com/262758/is-downloading-retro-video-game-roms-ever-legal/)
+
+Is het "open stellen" van de SNES Mini software legaal? Als ik een stuk hardware gekocht heb, dan mag ik daar toch op zetten wat ik wil - zolang de software zelf ook legaal is? RetroArch is open source, net als Hackchi2. Dit was natuurlijk niet de intentie van Nintendo. Als ik een wagen koop en ik beslis die te _tunen_, dan mag ik dat. Als ik echter met die aangepaste wagen op de openbare weg rij, gelden er andere regels. Dat lijkt me hier dus niet van toepassing. Het blijft echter een gecompliceerde grijze zone... 
+
 [^1]: Ik laat hier nog optie 4 weg: dit is geen console maar een stukje hardware dat toestaat om op een legale manier ROM bestanden te downloaden van je eigen casettes: [Retrode2](http://www.retrode.org). Zij stoppen echter met de productie... 
 [^3]: De combinatie tussen SNES Classic en SNES Mini is mogelijk met het [Classic2Magic](http://classic2magic.com) systeem.
-[^2]: [img src1](https://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjciNrsmrTfAhURmrQKHUvQAakQjhx6BAgBEAM&url=https%3A%2F%2Ftechcrunch.com%2F2018%2F02%2F07%2Fplay-snes-classics-in-the-hd-resolution-of-memory-with-the-super-nt%2F&psig=AOvVaw0asykXP24RowAxW_dieiUx&ust=1545594497024928), [img src2](https://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwikvIahnLTfAhXPJ1AKHcBPBccQjhx6BAgBEAM&url=https%3A%2F%2Fwww.cnet.com%2Fnews%2Fretro-freak-game-console-brings-your-favourite-cartridges-to-life-in-one-place%2F&psig=AOvVaw1R2Li4hqKoFf6a7yQ7owQ9&ust=1545594797348907), [img src3](https://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwitq7ztnLTfAhVQalAKHXK1DvQQjhx6BAgBEAM&url=https%3A%2F%2Fimgur.com%2Fgallery%2FIkmTS&psig=AOvVaw0daJki7fvw4FLTqzx8W-nt&ust=1545595175819442), [img src4](https://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwig5Mypx7XfAhVSZFAKHfV2DmUQjhx6BAgBEAM&url=https%3A%2F%2Fwww.howtogeek.com%2F139638%2Fhow-to-play-retro-nes-and-snes-games-on-your-nintendo-wii%2F&psig=AOvVaw1OZoFMMB2JP_zSC8A8Eqmx&ust=1545640836332715)
+[^4]: Dit klopt niet helemaal. Nintendo is er nog als uitgever, en HAL Laboratories als ontwikkelaar van Kirby. Een (groot) deel van het geld dat ik uitgeef om _Kirby's Super Star_ op SNES te kopen zou dus naar daar moeten gaan. 
+[^2]: [img src1](https://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjciNrsmrTfAhURmrQKHUvQAakQjhx6BAgBEAM&url=https%3A%2F%2Ftechcrunch.com%2F2018%2F02%2F07%2Fplay-snes-classics-in-the-hd-resolution-of-memory-with-the-super-nt%2F&psig=AOvVaw0asykXP24RowAxW_dieiUx&ust=1545594497024928), [img src2](https://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwikvIahnLTfAhXPJ1AKHcBPBccQjhx6BAgBEAM&url=https%3A%2F%2Fwww.cnet.com%2Fnews%2Fretro-freak-game-console-brings-your-favourite-cartridges-to-life-in-one-place%2F&psig=AOvVaw1R2Li4hqKoFf6a7yQ7owQ9&ust=1545594797348907), [img src3](https://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwitq7ztnLTfAhVQalAKHXK1DvQQjhx6BAgBEAM&url=https%3A%2F%2Fimgur.com%2Fgallery%2FIkmTS&psig=AOvVaw0daJki7fvw4FLTqzx8W-nt&ust=1545595175819442), [img src4](https://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwig5Mypx7XfAhVSZFAKHfV2DmUQjhx6BAgBEAM&url=https%3A%2F%2Fwww.howtogeek.com%2F139638%2Fhow-to-play-retro-nes-and-snes-games-on-your-nintendo-wii%2F&psig=AOvVaw1OZoFMMB2JP_zSC8A8Eqmx&ust=1545640836332715), [img src5](https://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjJ0_bY8rXfAhVOZlAKHaHIC2oQjhx6BAgBEAM&url=https%3A%2F%2Fgbatemp.net%2Fthreads%2Fidentifying-fake-gba-games-a-useful-faq.327354%2Fpage-6&psig=AOvVaw0z9a4SK7KfXgtdKKBbzQkw&ust=1545652570101725)